Gerek ekonomi haberlerinden gerekse yatırımcılardan sık sık duyduğumuz terimlerden biridir tahvil. Bu yazımızda tahvil nedir, nasıl ve nereden alınır, çeşitleri nelerdir? Sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.
Tahvil nedir?
Tahvil, bir kıymetli evraktır. Başka bir ifadeyle tahvil bir borçlanma senedidir. Firmalar fon ihtiyaçlarını karşılamak için tahvil çıkarırlar. Firmalar en fazla ödenmiş sermayesi kadar tahvil çıkarabilir. Tahvil getirisi sabit bir kıymetli evraktır. Yani yatırımcı tahvil almadan önce tahvilin getirisinin ne kadar olacağını bilir. Tahvil, vadesi bir yıldan fazla olan bir menkul kıymettir. Firmaya orta ve uzun vadede kaynak oluşturmayı hedefler. Örneğin bir yatırımcı A şirketinin çıkardığı 1000 TL değerindeki tahvili satın aldı. A firması bu tahvilin vade sonundaki faizini %10 olarak belirlemiş olsun, vadesi ise 2 yıl olsun. Yatırımcı bu tahvili 2 yıl sonra bozdurduğunda anapara ve faiziyle 1100 TL geri ödeme almış olacaktır.
Tahvil alınan firmanın kar zarar durumu, tahvil alan yatırımcıları etkilemez. Yatırımcı sadece firmaya belli bir faiz karşılığında borç vermiş sayılır. Vade sonunda parasını faiziyle alır, bunun dışında firma üzerinde bir hakkı olamaz. Ayrıca tahvili firmadan alan kişi tahvilin vadesini beklemeden başka şahıslara da satabilir. Özetle tahvil satan taraf borçlu, alan taraf ise alacaklı konumundadır.
Tahvilin yatırımcılar tarafından tercih sebebi düşük riskli bir yatırım aracı olmasıdır. Devlet tahvilleri devlet tarafından çıkarıldığı için devletin teminatı altındadır, riski yok gibidir ancak özel sektör tahvillerinin belli bir riski olduğunu söyleyebiliriz.
Tahvil çeşitleri nelerdir?
Devlet tahvilleri: Devlet çıkarır. Devlet likidite ihtiyacını karşılamak için tahvilleri piyasaya sürer. Yani sattığı tahvillerle iç piyasaya borçlanmış olur. Çıkarılan tahvillerin vade süresi 6 aya kadar olanlara Hazine bonosu,6 aydan fazla olanlara devlet tahvili denir.
Özel tahviller: Adı üstünde özel şirketler tarafından çıkarılan genelde şirketlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için çıkarılır.
Başa baş ve primli tahviller: Tahvil üzerinde yazan bir değer vardır. Bu değere nominal değer yani piyasa değeri diyoruz. Eğer tahviller bu değerden satılıyorsa başa baş tahvildir. Fakat bu değerin altında satılıyorsa primli tahvil olmuş olur. Şunu da belirtmek gerekir ki tahviller nominal değerinin %5 inden daha aşağı fiyatlara satılamaz.
Garantili ve garantisiz tahviller: Piyasaya sürülen tahvillerin satışı için yatırımcının güvenini kazanmak gerekir. Bazı bankalar ve şirketler tahvile garanti verir, bunlara garantili tahvil diyoruz. Herhangi bir kurum tarafından garanti edilmeyen diğer tahvillere ise garantisiz tahvil denir.
Para kolaylığı sağlayan tahviller: vadesinin bitmesini beklemeden paraya çevrilebilen tahvillerdir. Vade öncesi bozdurulmuş olsa da yatırımcı o güne kadar anaparaya işleyen faizi de alır.
Sabit ve değişken faizli tahviller: önceden tahvil faizleri günlük değişkenlik gösterebiliyordu. Faizler stabil değildi. Bu tip tahvillere değişken faizli tahvil deniyordu. Ancak sermaye piyasası kurulu yaptığı düzenlemeyle değişken faizli tahvillerin yerine 3-6 aylık ya da 1 senelik sabit faiz uygulamasına geçilmiştir.
Endeksli tahviller: bu tahvillerde yatırımcının ana parası ve faizi altın ve yabancı para gibi kriterlere bağlanmıştır. Örneğin tahvil altına endeksliyse tahvilin çıkarıldığı günkü altın fiyatıyla vade sonu altın fiyatına bakılarak hesaplama yapılır. Buradaki amaç tahvilin nominal değerini enflasyona karşı korumaktır.
Tahvil nasıl ve nereden alınır?
Bir yatırım aracı olarak çok sık kullanılan tahviller, sabit faiz oranları ve güvenilir olması sebebiyle yatırımcılar tarafından çok tercih ediliyor. Devlet tahvilleri risk olarak diğer tahvillerden daha garantilidir. Özel tahvil alacaksanız tahvil sahibi firmayı iyi araştırıp avantajlarını ve risklerini iyi incelemelisiniz.
Tahvil nasıl alınır sorusuna geldiğimizde ise borsadan, bankalardan, aracı finans kuruluşlarından temin etmeniz mümkündür.
